مهندسی مواد-متالوژی صنعتی
در اجرا و ایجاد شرایط تحقق اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با توجه به اهمیت و نقش صنایع زیربنایی و سنگین از جمله تولید فلزات و مواد و قطعات صنعتی در توسعه و پیشرفت کشور و به منظور گسترش دانش و فنون مهندسی متالورژی و مواد در سطح آموزش عالی پس از بررسی اولویت‌ها با توجه به نیازهای صنعت کشور و با بهره‌گیری از تجارب قبلی و نیز با مطالعه برنامه‌‌های این رشته مهندسی در دانشگاه‌های خارج دوره کارشناسی مهندسی متالورژی و مواد با مشخصات زیر در گروه فنی و مهندسی کمیته برنامه‌ریزی مهندسی متالورژی و مواد تدوین شده است.
تعریف و هدف:
دوره کارشناسی مهندسی متالورژی و مواد از مجموعه‌های آموزش عالی فنی و مهندسی بوده و با هدف تربیت کارشناسی در زمینه‌های تولید و تصفیه فلزات، عملیات بر روی فلزات، شکل دادن و ریخته‌گری، خواص، تهیه و کاربرد مواد سرامیکی برنامه‌ریزی شده است. فارغ‌التحصیلان این دوره با گرایشهای تخصصی در زمینه طراحی و بهره‌برداری فرآیندها، طراحی و ساخت قطعات، شناخت خواص و مشخصات مواد فلزی و رفع مشکلات و مسایل معمول در فرآیندهای متالورژی و محصول ساخته شده قابلیت و کارآیی دارند.
متالورژی به عنوان یک علم، دانش نسبتاً جوانی است که تنها صد سال از عمر آن می‌گذرد و با کشف روشهای جدید استخراج و تصفیه فلزات، شناسایی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد، فنون جدید شکل دادن و تولید فلزات، متولد شده است. علمی که به دو بخش کلی متالوژی استخراجی و صنعتی تقسیم می‌شود که البته هر دو بخش مذکور در دانشگاه‌های کشور ما نیز به عنوان دو گرایش از رشته مهندس مواد شاخه متالوژی ارائه می‌گردد.
متالورژی صنعتی‌عبارت‌است‌از روش‌های‌مختلف‌تولید مصنوعات‌فلزی‌که‌مهمترین‌این‌روش‌ها متالورژی پودری، شکل‌دادن، جوشکاری‌و ماشین‌کاری‌است. همچنین‌در متالورژی صنعتی‌خواص‌و مشخصات‌فیزیکی، ساختاری‌و مکانیکی‌مواد بررسی‌می‌شود .
در مهندسی‌مواد، دو علم‌شیمی‌و فیزیک‌اهمیت‌ویژه‌ای‌پیدا می‌کند. چرا که‌بررسی‌خواص‌مواد بدون‌آشنایی‌با این‌دو علم‌امکان‌پذیر نیست. دانشجوی‌این‌رشته‌علاوه‌بر فیزیک‌و شیمی‌باید از دانش‌ریاضی‌اطلاعات‌کافی‌داشته‌و قدرت‌تجزیه‌و تحلیل‌خوبی‌داشته‌باشد.
مهندسی مواد شامل سه گروه عمده زیر است:
1- فلزات
تعریف و هدف:
دوره کارشناسی مهندسی متالورژی و مواد از مجموعه‌های آموزش عالی فنی و مهندسی بوده و با هدف تربیت کارشناسی در زمینه‌های تولید و تصفیه فلزات، عملیات بر روی فلزات، شکل دادن و ریخته‌گری، خواص، تهیه و کاربرد مواد سرامیکی برنامه‌ریزی شده است. فارغ‌التحصیلان این دوره با گرایشهای تخصصی در زمینه طراحی و بهره‌برداری فرآیندها، طراحی و ساخت قطعات، شناخت خواص و مشخصات مواد فلزی و رفع مشکلات و مسایل معمول در فرآیندهای متالورژی و محصول ساخته شده قابلیت و کارآیی دارند.
متالورژی به عنوان یک علم، دانش نسبتاً جوانی است که تنها صد سال از عمر آن می‌گذرد و با کشف روشهای جدید استخراج و تصفیه فلزات، شناسایی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد، فنون جدید شکل دادن و تولید فلزات، متولد شده است. علمی که به دو بخش کلی متالوژی استخراجی و صنعتی تقسیم می‌شود که البته هر دو بخش مذکور در دانشگاه‌های کشور ما نیز به عنوان دو گرایش از رشته مهندس مواد شاخه متالوژی ارائه می‌گردد.
متالورژی صنعتی‌عبارت‌است‌از روش‌های‌مختلف‌تولید مصنوعات‌فلزی‌که‌مهمترین‌این‌روش‌ها متالورژی پودری، شکل‌دادن، جوشکاری‌و ماشین‌کاری‌است. همچنین‌در متالورژی صنعتی‌خواص‌و مشخصات‌فیزیکی، ساختاری‌و مکانیکی‌مواد بررسی‌می‌شود .
در مهندسی‌مواد، دو علم‌شیمی‌و فیزیک‌اهمیت‌ویژه‌ای‌پیدا می‌کند. چرا که‌بررسی‌خواص‌مواد بدون‌آشنایی‌با این‌دو علم‌امکان‌پذیر نیست. دانشجوی‌این‌رشته‌علاوه‌بر فیزیک‌و شیمی‌باید از دانش‌ریاضی‌اطلاعات‌کافی‌داشته‌و قدرت‌تجزیه‌و تحلیل‌خوبی‌داشته‌باشد.
مهندسی مواد شامل سه گروه عمده زیر است:
1- فلزات
2- پلیمرها
3- سرامیک‌ها
با فلزات کم و بیش آشنایی داریم. پلیمرها شامل تمام موادی می‌شوند که از نفت بدست می‌آیند. سرامیک‌ها نیز شامل تمام مواد به جز فلزات و پلیمرها هستند. البته امروزه گروه چهارمی از مواد در صنعت به کار گرفته می‌شود که تلفیقی از این سه گروه است و تحت عنوان کامپوزیت‌ها شناخته می‌شود.
شایان ذکر است که دسته دوم که همان پلیمرها هستند، هم اکنون به صورت رشته‌ای مستقل به نام مهندسی پلیمر مطرح شده‌اند و دیگر جزء زیر مجموعه‌های رشته مهندسی مواد محسوب نمی‌گردند.
به طور کلی، کار یک مهندس مواد، تنظیم، ترکیب مناسب و کنترل مراحل تولید یک قطعه است.
نقش و توانایی:
فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی متالورژی و مواد در گرایشهای مختلف با مهارتهای خود در زمینه‌های زیر کارآیی خواهند داشت.
الف: تخصص کافی در گرایش مربوطه
ب: شناخت فرآیندها و آشنایی با خواص مواد و روشهای تولید.
ج: تجزیه و تحلیل فرآیندها و ارزیابی آنها به منظور استفاده بهینه از سیستم‌ها
د: آشنایی با اصول علمی و تکنولوژی‌های مبتنی بر آنها در زمینه‌های مربوطه
ه: توانایی انجام پروژه‌های صنعتی و تحقیقاتی (کاربردی) در حد متعارف.
و: توانایی و راهبری سیستم‌های تولید مواد و ساخت قطعات و رفع مسایل و مشکلات معمولی آنها.
ضرورت و اهمیت:
با فلزات کم و بیش آشنایی داریم. پلیمرها شامل تمام موادی می‌شوند که از نفت بدست می‌آیند. سرامیک‌ها نیز شامل تمام مواد به جز فلزات و پلیمرها هستند. البته امروزه گروه چهارمی از مواد در صنعت به کار گرفته می‌شود که تلفیقی از این سه گروه است و تحت عنوان کامپوزیت‌ها شناخته می‌شود.
شایان ذکر است که دسته دوم که همان پلیمرها هستند، هم اکنون به صورت رشته‌ای مستقل به نام مهندسی پلیمر مطرح شده‌اند و دیگر جزء زیر مجموعه‌های رشته مهندسی مواد محسوب نمی‌گردند.
به طور کلی، کار یک مهندس مواد، تنظیم، ترکیب مناسب و کنترل مراحل تولید یک قطعه است.
نقش و توانایی:
فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی متالورژی و مواد در گرایشهای مختلف با مهارتهای خود در زمینه‌های زیر کارآیی خواهند داشت.
الف: تخصص کافی در گرایش مربوطه
ب: شناخت فرآیندها و آشنایی با خواص مواد و روشهای تولید.
ج: تجزیه و تحلیل فرآیندها و ارزیابی آنها به منظور استفاده بهینه از سیستم‌ها
د: آشنایی با اصول علمی و تکنولوژی‌های مبتنی بر آنها در زمینه‌های مربوطه
ه: توانایی انجام پروژه‌های صنعتی و تحقیقاتی (کاربردی) در حد متعارف.
و: توانایی و راهبری سیستم‌های تولید مواد و ساخت قطعات و رفع مسایل و مشکلات معمولی آنها.
ضرورت و اهمیت:
با توجه به غنی بودن کشور به لحاظ ذخایر معدنی و نیاز مبرم به صنایع زیر بنایی نظیر تولید فلزات اصلی و مواد غیر فلزی و با وجود واحدهای صنعتی بزرگ که با سرمایه‌گذاری زیاد به مرحله تولید رسیده‌اند نظیر واحدهای تولید آهن و فولاد و سایر فلزات، واحدهای نورد و شکل دادن فلزات ریخته‌گری، کارخانجات سرامیک و کاشی و شیشه‌سازی، و نیز با توجه به اهمیت مواد سرامیکی در صنایع الکتریکی و الکترونیکی، تربیت متخصصینی که قابلیت و کارآیی لازم را دارا باشند می‌تواند قدمی بزرگ در جهت شکوفایی صنعتی و قطع وابستگی به دیگر کشورها در این زمینه مهم تخصصی باشند.
فارغ‌التحصیلان‌متالورژی صنعتی‌نیز می‌توانند در مراکزی که با تولید قطعات فلزی سروکار دارند مانند صنایع ریخته‌گری، صنایع متالورژی پودر، صنایع‌فولادسازی، صنایع‌دفاع، هواپیماسازی، کشتی‌سازی، تراکتورسازی، خودروسازی‌و ساخت‌قطعات‌مختلف‌وسایل‌خانگی‌از جمله‌یخچال، کولر، ماشین‌لباسشویی، تلویزیون‌و ضبط‌صوت‌فعالیت‌نمایند.درمورد فرصت‌های‌شغلی‌مهندس‌سرامیک‌نیز باید گفت‌که‌امروزه‌صنایع‌سرامیک‌برای‌رشداکثرصنایع‌اهمیت‌بسیاری‌دارند.برای‌مثال‌صنایع‌متالورژی سایرصنایعی‌که‌بادرجه‌حرارت‌بالاسروکاردارند، مصرف‌کننده‌مواد دیرگداز هستند یا صنایع‌الکترونیک‌احتیاج‌به‌قطعات‌مختلف‌سرامیکی‌با خواص‌الکترونیکی‌و مغناطیسی‌مطلوب‌دارند. همچنین‌صنایع‌اتومبیل‌سازی، صنایع‌ساختمانی، صنایع‌تولید نیرو، مخابرات‌و بالاخره‌هر خانه‌و خط‌تولید هر کارخانه‌ای‌نیاز به‌فرآورده‌های‌سرامیکی‌دارد. در حال‌حاضر کشور ما کارخانه‌های‌عمده‌کاشی‌سازی، چینی‌سازی، تولیدکننده‌مواد نسوز، تولیدکننده‌سرامیک‌های‌الکتریکی، شیشه‌سازی، آجرسازی‌و سیمان‌دارد‌که‌فارغ‌التحصیلان‌رشته‌سرامیک‌می‌توانند در آنها مشغول‌به‌کار گشته‌و به‌افزایش‌کارایی‌و راندمان‌کارخانه‌و همچنین‌بهبود کیفیت‌محصول‌آن‌کمک‌نمایند.
فارغ‌التحصیلان‌متالورژی صنعتی‌نیز می‌توانند در مراکزی که با تولید قطعات فلزی سروکار دارند مانند صنایع ریخته‌گری، صنایع متالورژی پودر، صنایع‌فولادسازی، صنایع‌دفاع، هواپیماسازی، کشتی‌سازی، تراکتورسازی، خودروسازی‌و ساخت‌قطعات‌مختلف‌وسایل‌خانگی‌از جمله‌یخچال، کولر، ماشین‌لباسشویی، تلویزیون‌و ضبط‌صوت‌فعالیت‌نمایند.درمورد فرصت‌های‌شغلی‌مهندس‌سرامیک‌نیز باید گفت‌که‌امروزه‌صنایع‌سرامیک‌برای‌رشداکثرصنایع‌اهمیت‌بسیاری‌دارند.برای‌مثال‌صنایع‌متالورژی سایرصنایعی‌که‌بادرجه‌حرارت‌بالاسروکاردارند، مصرف‌کننده‌مواد دیرگداز هستند یا صنایع‌الکترونیک‌احتیاج‌به‌قطعات‌مختلف‌سرامیکی‌با خواص‌الکترونیکی‌و مغناطیسی‌مطلوب‌دارند. همچنین‌صنایع‌اتومبیل‌سازی، صنایع‌ساختمانی، صنایع‌تولید نیرو، مخابرات‌و بالاخره‌هر خانه‌و خط‌تولید هر کارخانه‌ای‌نیاز به‌فرآورده‌های‌سرامیکی‌دارد. در حال‌حاضر کشور ما کارخانه‌های‌عمده‌کاشی‌سازی، چینی‌سازی، تولیدکننده‌مواد نسوز، تولیدکننده‌سرامیک‌های‌الکتریکی، شیشه‌سازی، آجرسازی‌و سیمان‌دارد‌که‌فارغ‌التحصیلان‌رشته‌سرامیک‌می‌توانند در آنها مشغول‌به‌کار گشته‌و به‌افزایش‌کارایی‌و راندمان‌کارخانه‌و همچنین‌بهبود کیفیت‌محصول‌آن‌کمک‌نمایند.