تاریخ را می‌توان مطالعه حیات اجتماعی انسان در زمان، همراه با تحلیل برای نوسازی اکنون و معرفت و آگاهی نسبت به آینده تعریف کرد.
آموزش تاریخ به مفهوم شناخت و احوال و سرگذشت جوامع، اقوام و ملتهای جهان بر اساس متون، مدارک، اسناد، اخبار، آثارتاریخی و بررسی آنها با روشهای علمی است. آنچه ضرورت مطالعه و آموزش تاریخ را در کشورمان ایجاب می‌کند، مطالعات و پژوهشهای نو و بازشناسی ارزشهای مادی و معنوی در ایران و اسلام از آغاز تا کنون و با الهام از انقلاب اسلامی و جهان بینی منبعث از آن است.
تاریخ باید رسالت خود را در تغییر زیر بنایی و بنیادی بر پایه مطالعه مواریث ارزشمند جامعه ایرانی و اسلامی و نیز تاریخ جهان به انجام رساند و با تقویت حس کنجکاوی، دقت علمی و علاقه و تفکر و ابداع و خلاقیت، گذشته را همچون چراغی فراسوی نسل کنونی بیفروزد تا در پرتو آن با استفاده از تجارب تاریخی در زمینه‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به آنچه برای پیشرفت و تکامل این سرزمین اسلامی ضروری است، دست یابد.
از آنجا که کشورمان در زمینه‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیازمند تربیت عالمان و محققان در این زمینه است و با نظر به اینکه دانشگاهها، مرکز آموزش و پرورش متخصصان در رشته‌های گوناگون علمی و از جمله تاریخ بشمار می‌رود، از این رو ضروری و شایسته است که برنامه‌ریزی تاریخ، متناسب با نیازهای جامعه و پا به پای تحولات علمی در سطح جهان، در خدمت رفع نیازهای علمی و اجرایی کشور قرار گیرد و مقدمات رشد و شکوفایی و پیدایش عالمان و محققان بزرگ در این رشته از علوم انسانی را در سطح جهان فراهم سازد.
دایره المعارف بریتانیکا در معرفی علم تاریخ می‌گوید:
"تاریخ، قواعدی است که ثبت وقایع مؤثر بر مردم یک ملت را با حفظ تسلسل تاریخی و زمانی آن مطالعه می‌کند و مبنی بر تحقیق منتقدانه منابع اطلاعاتی و توضیح دلایل آنها است."
این دایره المعارف درباره هدف تاریخدان نیز می‌گوید:
"هدف تاریخدان این است که فعالیت‌های ثبت شده انسان را مدل‌سازی کند. تا درک عمیق‌تری از آن داشته باشد. این درک از اعمال انسان، موضوعی کاملاً جدید است و به پیشرفت‌های علم تاریخ در اواخر قرن 18 و 19 برمی‌گردد که توسط تاریخدانان حرفه‌ای ایجاد گردید."
شادروان دکتر عبدالحسین زرین‌کوب نیز در کتاب " تاریخ در ترازو" در معرفی علم تاریخ می‌گوید:
"تاریخ تنها گردآوری روایات و مقایسه آنها و شناخت "واقعیت" حوادث گذشته نیست. ورای این کار،نظر به توجیه و تفسیر این واقعیات دارد که بین جزئیات رابطه برقرار می‌کند و آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. این کار در واقع عبارت از تجدید بنای گذشته است به کمک مصالح و موادی که اینجا و آنجا از بقایای آوار حوادث باقی مانده است." در واقع علم تاریخ تحولات گذشته جامعه انسانی را که می‌تواند زمینه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی داشته باشد، مورد مطالعه قرار می‌دهد. به همین دلیل رشته بسیار گسترده‌ای است و اشتباه است که آن را صرفاً مطالعه مواد خام تاریخی بدانیم بلکه دانشجو فرا می‌گیرد که چگونه از تحلیل و تلفیق مواد خام تاریخی به نتایج علمی برسد. به عبارت دیگر آموختن روش تاریخی به مورخ کمک می‌کند تا از میان انبوهی از مواد خام، مواد خام معتبر را جدا کند و براساس روش تاریخی از بررسی آنها به نتیجه علمی برسد. در حالی که حتی مطالعه‌کنندگان جدی تاریخ که غیرحرفه‌ای هستند، هیچ معیاری برای تشخیص و تعیین صحت و سقم رویدادهای یک کتاب تاریخی ندارند و گاه از آثار غیرموثق و غیرمعتبر استفاده می‌کنند.
توانایی‌های لازم :
دانشجوی تاریخ باید نظم و دقت فراوان داشته و توان به تصویر کشیدن و نقد کردن وقایع تاریخی را داشته باشد. پایه علم تاریخ، فلسفه، زمین آن جغرافیا و دیوارهای آن جامعه‌شناسی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ است و دانشجوی تاریخ باید با این علوم آشنا باشد و از نتایج آنها بهره ببرد. فردی می‌تواند در رشته تاریخ موفق شود که از پوسته رویی رویدادها عبور کرده و مسائل عمیق‌تری را درباره آنها بفهمد و از ارتباط بین دو رویداد پی به رویداد سوم ببرد و با دیدن یک رویداد به علل پنهان و آشکار آن، اشاره کند. همچنین دانشجو باید با ادبیات فارسی ، آمار و ریاضی آشنایی داشته باشد تا بتواند به یاری ادبیات فارسی هم از منابع گذشته که رنگ ادبی دارند، استفاده کند و هم مفاهیم تاریخی را به خوبی بیان نماید و به یاری آمار و ریاضی نیز، هرچه بیشتر زبان دستاوردهای علم تاریخ را کمـّی کند و داده‌های تاریخ را در قالب اعداد بیان نماید.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی تاریخ در سازمان موزه‌ها، مراکز اسناد ملی و صداوسیما ،مراکز نگهداری آرشیو‌های دولتی در کلیه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی، روزنامه‌ها، مجلات ،مراکز چاپ ،نشر کتاب و مانند آن برای بررسی مسائل تحقیقی تاریخ در حد تحقیقات بین‌المللی مشغول به کار می‌شوند.