مقدمه:
تکامل انسان به حرکت و پویایی وابسته است. به همین علت، پروردگار یکتا در شکلدهی بدن انسان، توانایی فعالیت، حرکت، کار و تلاش را مبنا قرار داده است. جوامع امروزی، لبریز از بیانیههایی است که اهمیت تندرستی و تحرک را معرفی میکند و بیتحرکی و کمتحرکی را عامل زوال انسان و انسانیت (از نظر جسمی و روانی) برمیشمرد. امروزه با تکامل روزافزون اطلاعرسانی، انسان دریافته که شیوه زندگی سالم، حقیقتاً کلیدی طلایی برای موفقیت است و برخورداری از ورزش منظم و مداوم، ضرورتی برای زندگی سالم و در پی آن جامعهای سالم و پویا به شمار میرود. از این رو، برنامههای تربیت بدنی از سطح مدارس فراتر رفته و همه ردههای سنی را در بر گرفته است. برای تحقق بخشی از این اهداف و با توجه به نیازهای مختلف جامعه، ضرورت تربیت کارشناس علوم ورزشی که برنامههای حرکتی و مدیریتی بدنی، تحت نظارت و هدایت این افراد قرار گیرد، احساس می گردد.
تعریف و هدف:
تربیت بدنی فرآیندی است آموزشی- تربیتی که هدف آن، بهبود اجرا و رشد انسان از طریق فعالیتهای جسمانی است. در حقیقت، تربیت بدنی شامل کسب و پردازش مهارتهای حرکتی، توسعه و نگهداری آمادگی فعالیتهای جسمانی برای تندرستی و سلامت، کسب دانش درباره فعالیتهای جسمانی و تمرین و تصور و ذهنیت مثبت از فعالیتهای جسمانی به عنوان وسیلهای برای بهبود اجرا و عملکرد انسان است. تربیت بدنی نه تنها به فواید جسمانی حاصل از شرکت در فعالیتهای بدنی توجه دارد، بلکه بالابردن دانش و آگاهی و ایجاد موقعیتهای مناسب برای یادگیری و فعالیت مداوم را نیز مورد توجه قرار میدهد.
تربیت بدنی رشته «میان رشتهای» است که از علوم مختلــف مــاننــد فیــزیــولوژی، مدیریت، بیومکانیک، جامعهشناسی، روانشناسی و تاریخ برای تقویت و تربیت جسم و روان انسان استفاده میکند. این رشته از یک سو مشتمل بر یکسری رشتههای پایه پزشکی است تا جایی که فارغالتحصیل آن تا حد یک پزشکیار با جسم انسان آشنا میشود و از سوی دیگر بخشی از دروس این رشته، شامل علوم تربیتی است تا دانشجوی این رشته با کنش و واکنش انسانها آشنا شود و بتواند به عنوان یک مربی با ورزشکاران یا دانشآموزان به درستی برخورد کند. و بالاخره یک بـُعد این رشته شامل علوم ورزشی میشود؛ یعنی دانشجو، علوم ورزشی را به صورت علمی و عملی آموزش میبیند تا بتواند در رشتههای مختلف ورزشی مهارت داشته باشد و همچنین توانایی تحقیق در علوم ورزشی را به دست بیاورد.
منظور از پیشنهاد گرایش مختلف در این دوره، تربیت کارشناسان متعهد در رشته علوم ورزشی برحسب نیاز جامعه است؛ به طوری که بتوانند در بخش ورزش همگانی و مراکز آموزشی، علمی، نظامی، تندرستی و ورزشی به فعالیت ورزشی، تدریس، مدیریت و مشاوره بپردازند و در صورت ادامه تحصیل در حیطههای مشخص، بخشی از این مسیر را در دوره کارشناسی طی کنند.
ضرورت و اهمیت:
نقش تندرستی و آمادگی جسمانی در پویایی، موفقیت و سالمسازی جسمی و روحی اقشار مختلف جامعه بر کسی پوشیده نیست. برای رسیدن به این هدف، حیطههای علمی مختلفی مشارکت دارند که در بین آنها تربیت بدنی و علوم ورزشی اهمیت دو چندان دارد.
با توجه به گستردگی نیازهای جامعه به حیطههای مختلف تربیت بدنی و علوم ورزشی از جمله امور فرهنگی، آموزشی، مشاوره فنی و علمی و مدیریتی، تربیت متخصصانی که بتوانند در این حیطهها به ایفای نقش بپردازند، ضرورت دارد.
موقعیت شغلی در ایران:
فارغالتحصیل تربیت بدنی میتواند به عنوان مربی و مسؤول ورزش در بخش تربیت بدنی وزارتخانهها ، فعالیت کند. همچنین میتواند در ساخت وسایل و البسه ورزشی مشاور یک طراح باشد، چون نظرات یک کارشناس ورزشی نقش مؤثری در بهبود وسایل ورزشی دارد. در کل فارغالتحصیل این رشته اگر فرد فعالی باشد، هیچ وقت بیکار نمیماند زیرا میتواند به عنوان مربی در باشگاههای ورزشی آزاد فعالیت نماید یا به عنوان کارشناس یا مربی بدنسازی جذب سازمان تربیت بدنی شود.
تربیت بدنی وعلوم ورزشی یکی از شاخه های علوم انسانی است که ازجهات مختلف با علوم پایه وعلوم تندرستی پیوندیافته و اثر و نقش آن در رابطه با توانبخشی و بهسازی جسمی و روانی افراد جامعه غیرقابل انکاراست و درنظام جمهوری اسلامی ایران ازجایگاه و منزلت ویژه ای برخوردارمی باشد. دامنه فعالیت و کارآرائی تربیت بدنی وعلوم ورزشی درامرآموزش وپرورش و بهداشت فردی و اجتماعی بسیاروسیع وگسترده است بطوری که تمام گروههای سنی را ازپیش ازتولدتا دوره سالخوردگی وکهولت دربرمی گیرد. علاوه براین تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک عامل پیشگیرنده از بروز برخی از ناراحتی ها و عوارض جسمی و روحی نیز مورد توجه بوده و ثابت شده است که ازپیشروی پاره ای ازبیماریها مانند امراض قند و نارسائی های قلبی- عروقی جلــــــوگیری به عمل می آورد. باعنایت به این مهم و منظور تحقق بخشیدن به بند سه از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص در این رشته ضروری است.
کسانی که دوره کارشناسی علوم ورزشی را به پایان میرسانند، توانایی در امور پایه تربیت بدنی و ورزش از جنبههای بهداشتی، سلامتی، آمادگی جسمانی و مدیریتی را به شرح زیر کسب خواهند کرد:
· هدایت فعالیتهای ورزشی در باشگاههای آمادگی جسمانی و تندرستی
· مشاوره و هدایت ورزش همگانی
· هدایت فعالیتهای ورزشی و اوقات فراغت در سازمانه و مراکز ورزشی و غیرورزشی
· مشاورة فنی در امور ورزشی
· مشاوره در امور بدنسازی تیمهای ورزشی
· دستیار تحقیق در حیطه فیزیولوژی ورزشی
· همکاری در آزمایشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی
· مشاوره در امور تغذیه و کنترل وزن در مراکز بهداشتی
· مشاورة رفتار حرکتی در مراکز ورزشی – تفریحی کودکان و نوجوانان
· دستیار تحقیق در حیطه رفتار حرکتی
· همکاری ورزشی در مراکز درمانی و توانبخشی ویژه کودکان و نوجوانان
· مشاورة ورزش کودکان و نوجوانان استثنایی
· مدیریت برنامههای ورزشی و مسابقات ورزشی
· مدیریت بخشهای مختلف سازمانهای ورزشی
· دستیار تحقیق در حیطه مدیریت ورزشی
· مدیریت ورزشی در فعالیتهای رسانهای
· مدیریت مراکز تفریحی - ورزشی
· مشاوره در امور تجزیه و تحلیل مهارتهای ورزشی
· همکاری در مراکز درمانی و توانبخشی
· دستیار تحقیق در حیطه بیومکانیک ورزشی
· همکاری در آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی