توسعه شهرنشینی و رشد شهرها و شهرگرایی در سده اخیر، روز به روز به مسایل شهری ابعاد جدیدتری بخشیده است. امروزه مراقبت و هدایت توسعه شهری و ساماندهی مناطق پیرامون شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار گشته است. تداوم این روند در آینده، مراقبت و هدایت توسعه های شهری را در دستور کار قرار داده و بر تربیت نیروی انسانی آگاه و کارآ در سطوح مختلف شهرسازی تأکید می کند.
با توجه به این واقعیات، حرفه مهندسی شهرسازی در مقطع کارشناسی به عنوان تخصصی میان رشته ای با تمام زمینه های علمی پایه ای و اصلی شهرسازی در تحصیلات دانشگاهی معنا می یابد. در این مقطع تقویت مهارت های فنی و کاربردی و همچنین آماده سازی زمینه برای دوره تحصصی کارشناسی ارشد شهرسازی و تربیت نیروی انسانی کارا در سطوح مختلف اجرایی کشور در دستور کار قرار می گیرد.
آموزش در دوره کارشناسی مهندسی شهرسازی زمینه ای مناسب برای ساماندهی و هدایت توسعه و حفاظت و بهره وری از منابع موجود و بالقوه محیطی در نقاط شهری را فراهم می آورد. تأسیس این دوره ضمن تحول و ارتقاء کیفی آموزش تخصصی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته شهرسازی، دگرگونی کیفی در آموزش دوره های دکتری شهرسازی را نیز فراهم کرده و مایه توسعه فنی و علمی شهرسازی در جهت همگامی با رشد و تحول کشور خواهد گردید.
در این میان متخصص شهرسازی به عنوان سیاستگذار و مدیر متخصص ، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد. متخصص شهرسازی فردی است که میتواند در زمنیه طراحی شهری یا برنامهریزی شهری فعالیت کرده و عامل توسعه شهری شود. دانش شهرسازی به بررسی کلیه تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر میپردازد و تلاش میکند که روابط موجود در یک شهر را در قالب یک نظام هماهنگ، مدیریت و سازماندهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم در شهر، برنامهای بسامان و مطبوع برای یک شهر ارائه میدهد. برنامهای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است.
کارشناسی مهندسی شهرسازی عبارت از مجموعه آگاهی علمی، فنی در سطح آموزش های عمومی حرفه شهرسازی است. دانش آموختگان این دوره قدرت اجرایی طرح سکونت گاه های شهری یا در حال شهری شدن را در چارچوب آموزش های خود دارا بوده و آمادگی لازم را در تهیه طرح های شهری با گروههای تخصصی خواهند داشت. این فارغ التحصیلان همچنین با کسب آگاهی ها و مهارت های علمی- فنی، در تهیه طرح های شهری همکاری فعال داشته و شرایط لازم و پایه ای را برای ورود به دوره های تحصیلات تکمیلی شهرسازی واجد خواهند بود.
دوره کارشناسی مهندسی شهر سازی در پی تحقیق بخشیدن به موارد زیر است:
1) گسترش دانش و مهارت شهرسازی به منظور تربیت نیروی انسانی آگاه و کارا که بتواند در خدمت رشد و تحول همه جانبه کشور قرار گرفته و نظارت و مراقبت بر توسعه پایدار شهری براساس طرحهای مصوب را بر عهده گیرد.
2) تربیت کارشناسانی که بتوانند رابطه مناسب بین برنامه های اجتماعی- اقتصادی و توسعه ای را در اجرای طرحهای شهری فراهم آورند و بر اجرای طرحها و برنامه های توسعه نظارت نموده و در ارتقاء کیفیت و کارآیی محیط های شهری موثر افتند.
3) زمینه های علمی و فنی دوره های تخصصی شهرسازی را تقویت کرده و کارشناسی ارشد گرایش برنامه ریزی شهری و طراحی شهری را به سوی حرفه ای تر شدن سوق دهند
در این رشته حداقل 6 محور اصلی وجود دارد که در برنامهریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. این 6 محور عبارتند از:
1)برنامهریزی شهری که عمدتاً بر روی کاربری اراضی متمرکز است؛ یعنی بررسی میکند که ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعالیتهای مختلف اعم از صنعتی، تجاری و مسکونی اختصاص دهیم.
2) برنامهریزی حمل و نقل
3)برنامهریزی اقتصادی و اجتماعی؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسی فیزیک شهر نیست بلکه مسأله مهم، جامعه شهری و انسانهایی هستند که در این محیط زندگی میکنند. به عبارت دیگر برای اقشار مختلف که امکانات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند یا برای اقوام مختلفی که در مکانهای مختلف یک شهر زندگی میکنند، باید برنامهریزی شود.
4)برنامهریزی شبکههای زیرساختی مثل آب، برق و تلفن
5)برنامهریزی محیط زیست که به بررسی خطرات محیط زیست مثل سیل و زلزله میپردازد و برای مقابله با این سوانح برنامهریزی میکند و تأثیرات سوئی را که انسان بر محیط زیست میگذارد مطالعه میکند.
6)طراحی شهری که به طراحی سهبعدی شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است. در واقع در طراحی شهری انسان با تمام خصوصیات جسمی، روحی و معنویش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر میباشد.
موقعیت شغلی در ایران :
کشور ما برای توسعه شهری و منطقهای نیاز به 50 هزار برنامهریز شهری و منطقهای دارد؛ یعنی اگر ما بخواهیم به قافله توسعه جهانی نزدیک شویم باید بحث برنامهریزی را باور داشته و در این زمینه سرمایهگذاری نماییم تا بتوانیم مثل کشور کره با استفاده از منابع برنامهریزی، عقبماندگی خود را جبران کنیم. اما متأسفانه در حال حاضر تواناییهای متخصصان این رشته در فرهنگ عمومی جامعه شناخته شده نیست و مسؤولان بین معماری و شهرسازی تمایزی قائل نمیشوند. در حالی که دانش معماران در حد بنا است و آنها در مقیاس کلان مداخله نمیکنند؛ یعنی یک شهر یا یک منطقه را با تمامی ویژگیها و خصوصیات اجتماعی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی و فیزیکی آن مطالعه نمیکنند و به همین دلیل نمیتوانند در برنامهریزی یا طراحی شهری موفق باشند.
شهر سازی در عین تخصصی بودن، دارای خصلت میان رشتهای است و با زمینههای گوناگون در سطوح روستائی، شهری و منطقهای از یکسو و سطوح فنی و انسانی و محیطی از دیگر سو در ارتباط میباشد.
کارشناسان شهرسازی میتوانند در فرایند ساماندهی و بهبود فضاهای زیستی و محیطهای زندگی نقش مؤثر داشته، با ارائه طرحهای مختلف در مدیریت طرح و برنامهریزی و اجرای این فضاها مشارکت نمایند.
این کارشناسان نسبت به آموختههای خود قادر به تهیه طرح و برنامه برای مناطق شهری و روستائی بوده، عملا در فرایند شهرسازی نقش و وظیفه حرفهای خویش را ایفا خواهند کرد.
کارشناسان شهرسازی با توجه به آموختههای خود میتوانند در نهادهای مختلف شهرسازی مانند دفاتر شهرسازی و فنی شهرداریها ، دفاتر فنی وزارت کشور، ادارات کل مسکن و شهرسازی، دادگستری، دفاتر فنی جهاد کشاورزی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، دفاتر مهندسین مشاور شهرسازی و سایر نهادهای مربوط با اجرای طرحهای شهری کشور به کار بپردازند.
دانش آموختگان این دوره قدرت اجرایی طرح سکونتگاه های شهری و یا در حال شهری شدن را در چهار چوب آموختههای خود دارا هستند و آمادگی لازم را در تهیه طرحهای شهری با گروههای تخصصی خواهند داشت.
این رشته ارتباط نزدیک با برخی از رشتههای مهندسی بخصوص رشتههای معماری، عمران، مکانیک (تاسیسات) و همچنین علوم اجتماعی، روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و... دارد.