معرفی رشته:
رشته ژنتیک انسانی شاخهای از علوم زیستی پزشکی است که از جمله به بررسی ساختار سلول ها از نظر کروموزومی و ژنی میپردازد و میتوان طی آن به مباحث مهمی مانند مهندسی ژنتیک و ژنتیک جمعیت، ژنتیک ایمنی، ژنتیک سرطان، ژنتیک رفتاری و ژنتیک بیوشیمیایی پرداخت. بطور کلی دانش ژنتیک درباره انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد بحث می کند که البته این والدین می توانند انسان، درخت یا باکتری باشند. در واقع ژنتیک تلاش می کند تا بگوید که چه مکانیزم هایی مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر هستند. مکانیزم هایی که باعث می شوند تا فرزندان شباهت زیادی به والدین داشته باشند و همچنین می خواهد بداند که چرا گاهی اوقات در بین والدین و فرزندان در برخی صفات تفاوت های بسیار معنی داری وجود دارد؟ برای مثال چرا گاهی اوقات والدین سفیدپوست، بچه رنگین پوست دارند؟
آنچه مسلم و روشن است در سطح جهانی در همه کشورها، چه در زمینه های آموزشی و چه پژوهشی و بهره وری علمی و اقتصادی، رشته های علوم زیستی مورد توجه کامل است و مسائل بنیادی و پژوهشی رشته های دیگری مانند کشاورزی (زراعت، باغبانی، گیاه پزشکی) و رشته های علوم پزشکی (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی) و پیراپزشکی نیاز مبرم به اطلاعات و نظریه های علوم زیستی و تحقیقات و پژوهش های این علم دارد.
دانش ژنتیک همیشه به طرح سه پرسش کلیدی می پردازد که این سه پرسش عبارتند از:
چه چیزی موروثی است؟ (بررسی ماهیت فیزیکی شیمیایی ماده وراثتی)
ماده وراثتی چه می کند؟ (بررسی عملکردها و نقش های ماده وراثتی)
از سوی دیگر متخصصان ژنتیک نه تنها در پزشکی بلکه در کشاورزی و صنعت نیز تحقیقات با ارزشی انجام داده اند. برای مثال با استفاده از روش ها و فنون مهندسی ژنتیک می توان گیاهانی را تولید کرد که نسبت به عواملی همچون سرما، گرما، رطوبت، خشکی، املاح، حشرات، آفات، ویروس ها و سایر عوامل بیماری مقاوم بوده و علاوه بر آن در مقایسه با موجود طبیعی، مجهز به مکانیسم های دفاعی اضافی باشند. مثل تولید گوجه فرهنگی جدید با کمیت و مقاومت به مراتب بیشتر و طعم بهتر از گوجه فرنگی طبیعی که اولین محصول گیاهی دستکاری شده ژنتیکی می باشد.
این رشته که مجموعهای از دروس و پژوهش هماهنگ، منسجم و وابسته به هم میباشد به تربیت افرادی لایق، متعهد و کاردان میپردازد که بتوانند بر مبانی علم ژنتیک انسانی و پزشکی و متون علمی موجود احاطه یافته و در اثر آشنایی با بسیاری از روشهای پیشرفته پژوهش در زمینة ژنتیک انسانی و به دست آوردن کارآیی؛ لیاقت و مهارت علمی و عملی لازم را به گونهای کسب کنند که به خوبی بتوانند به تعلیم و در ابعادی به پژوهش در این رشته پرداخته و از مقالههای علمی و پژوهشهای علوم ژنتیک انسانی و علوم وابسته در جهت پیشبرد مرزهای دانش و کمک به ایجاد روح علمی در جامعه استفاده کنند.
ضرورت و اهمیت
اهمیت و جایگاه رشتههای مختلف زیست شناسی اعم از بنیادی و کاربردی و به ویژه ژنتیک در جهان امروز هرگز بر صاحبنظران پوشیده نیست. حجم عظیم سرمایهگذاری های مادی و انسانی در کشورهای جهان، به خصوص کشورهای پیشرفته علمی و فنی در این ارتباط، به روشنی بر اهمیت و نقش راهبردی علم وراثت نیز تأکید دارد. این سرمایهگذاریها، روزانه در حال افزایش است. با عنایت به جایگاه و نقش تعیین کنندهای که ژنتیک به ویژه انسانی و پزشکی در عموم شئونات زندگی مردم دارد، نیز براساس نیازهای مبرم و کمبودهای چشمگیر؛ توسعه و به روزکردن دوره کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی از قدم های بسیار مثبتی است که امید میرود با حمایت همه جانبه مسئولان امر، در میدان عمل به نتایج قابل توجهی بیانجامد.
رشتة ژنتیک انسانی به دلیل اهمیت راهبردی آن، بویژه در دهههای اخیر از رشدی حیرتانگیز برخوردار شده است. این مهم، به خصوص با نزدیک شدن پویا رو به رشد علوم پایه انسانی، پزشکی و بالینی، اهمیت مضاعف یافته است، بنابراین توسعه و گسترش آن در بسیاری از دانشگاه های معتبر علوم پزشکی جهان، در دهههای اخیر چشمگیر بوده است. از این رو توجه به این ضرورت آشکار در کشور ما نیز و البته توسط دانشگاهیان مربوطه اگرچه با تأخیر، اما و بویژه در دهة اخیر، معقول و منطقی بوده است.
برداشتن گامهای اولیه اما اصولی و ضروری و درواقع ایجاد بخشی از زیر ساختهای لازم در راستای پیشگیری، تشخیص و درمان اساسی بیماری های ژنتیکی از مهمترین چشم انداز این برنامه آموزشی به حساب میآید.
بدون تردید تحولات پر شتاب علمی و فنی رو به رشد در تمام زمینهها، به ویژه در ژنتیک انسانی، فرصتها، امیدها و چالشهایی را ایجاد کرده است. آنچه بدیهی است مطلوبیت هر برنامه در گرو اعتناء کامل و همه جانبه به سیر تحولات و بهره گیری از فضایل انسانی، خلاقیت و نوآوری و نگاه خلاق به شرایط پیچیده علمی و فنی بر پایه دانش محوری و دانایی در جهت بهبود کیفیت زندگی انسان است. در عرصة ژنتیک انسانی نیز، امروز ما بیش از هر زمانی نیازمند بهرهمندی از خلاقیت، منابع ارزشمند علمی و پژوهشی، ابتکارات و نوآوریهای انسان های فعال، ارزشی و دانا هستیم.